5 lipca 1936 roku, w Dziedzicach, na Śląsku Cieszyńskim, odbyła się uroczystość, podczas której Związek Niewiast Katolickich w Dziedzicach oraz Komitet Budowy Domu Katolickiego przekazali lokalnej społeczności Dom Kobiet Katolickich.

Prace budowlane rozpoczęto w maju 1934 roku. W składzie Komitetu Budowy Domu Katolickiego znaleźli się m.in.: proboszcz dziedzicki, ksiądz Karol Franek, przewodniczący Komitetu, kierownik dziedzickiej szkoły Leopold Piesko, sekretarz, urzędnik kolejowy Franciszek Krzus, skarbnik oraz działaczki i działacze Związku Niewist Katolickich w Dziedzicach.

Po zakończeniu I wojny światowej w Dziedzicach, w Czechowicach i w okolicznych wioskach bardzo aktywną działalność podjęły różnego rodzaju organizacje katolickie, które za cel stawiały sobie "wychowanie młodego pokolenia na dobrych katolików, na dzielnych światłych obywateli, propagowanie katolickiej doktryny społecznej oraz rozwijanie działalności kulturalno-oświatowej i sportowej".

Główne cele Stowarzyszeń Katolickich:

• krzewienie prawdy religii katolickiej, jej zasady moralne i praktykę w życiu indywidualnym i zbiorowym,
• krzewienie katolickiego ducha obywatelskiego i zrozumienie spraw państwowych,
• szerzenie ducha miłosierdzia,
• szerzenie oświaty i nauki opartej na światopoglądzie katolickim,
• szerzenie katolickich zasad higiwny i wychowania fizycznego oraz katolickiego ruchu trzeźwości,
• prowadzenie wychowania państwowego, oświatę przedszkolną, wychowanie fizyczne
• przysposobienie wojskowe, zawodowe, rolnicze.

Od 1924 roku, po połączeniu górnośląskiego Związku Towarzystw Młodzieży Katolickiej oraz cieszyńskiego Zjednoczenia Stowarzyszeń Młodzieży Katolickiej, rozpoczął swą działalność Związek Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej Diecezji Katowickiej. W 1934 roku, w związku z organizacyjnym ujednolicaniem Akcji Katolickiej zmieniono powyższej organizacji nazwę na Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej i Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej.

Prezesem dziedzickiego koła Męskiej Młodzieży Katolickiej był Franciszek Krzus, wiceprezes Zarządu Okręgu w Cieszynie oraz członek Śląskiej Rady Związkowej. W stowarzyszeniu aktywnie działali : ksiądz Karol Franek, ksiądz Jan Nepomucen Barabasz, ksiądz Ludwik Kojzar, Emanuel Górecki, Marek Rudolf, Wiktor Londzin, Józef Bucki i inni. Katolickim Stowarzyszeniem Kobiet w Dziedzicach kierowała Teresa Niemczyk. W stowarzyszeniu działały także Maria Szarek, Ema Piesko, Maria Nowak, Jadwiga Włodyż, Wizner, Maria Polok (prezeska Stowarzyszenia w latach 20-tych Xxw.), etc.

Koło prowadziło własną bibliotekę, aby kobiety "nie musiały kupować książek nieznanych autorów i wątpliwej treści". Prenumerowano czasopisma katolickie ("Niewiasta Katolicka", "Rycerz Niepokalanej", "posłaniec Serca Jezusowego", "Przewodnik Katolicki", etc.), organizowano odczyty, akademie, przedstawienia i kursy gospodarstwa domowego. W 1933 roku członkinie dziedzickiego Stowarzyszenia zorganizowały kiermasz śląski.

Do wybuchu II wojnyświatowej stowarzyszenia katolickie prowadziły ożywioną działalność na niwie kultury, oświaty i sportu. Zakładano orkiestry dęte, zespoły mandolinistów, chóry i zespoły teatralne. Orkiestry występowały nie tylko na własnych przedstawieniach i koncertach ale także uświetniały swymi występami uroczystości organizowane przez dziedzickie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", Macierz Szkolną czy Związek Niewiast Katolickich. Dziedzicką orkiestrą dętą prowadził Franiszek Marek, a kapelmistrzem tejże orkiestry był Wiktor Londzin.

W dziedzickim Domu Katolickim wystawiano sztuki teatralne (wcześniej wystawiano w restauracji Jana Stryczka, Domu Narodowym oraz domu Związku Zawodowego Kolejarzy), propagujące problematykę religijną, patriotyczną i społeczną. Obok poważnych i ambitnych sztuk pojawiał się repertuar rozrywkowy, który gwarantował z reguły wysoką frekwencję i uznanie dla zespołu.

W okresie 1923-1938 amatorzy z dziedzickiego koła teatralnego wystawili 33 sztuki, m.in obrazek sceniczny "Tobie Polsko", "Biedny rybak", "Jasełka śląskie" księdza Emanuela Grima,"Męka i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa", "Obrazy sceniczne z życia św. Teresy", "W górę serca" - na uroczystości św. Stanisława Kostki, "Jak się Jaśkowi zachciało być panem", "Katastrofa przed ożenkiem", "Jeden z nas musi się ożenić", "Janek doktorem", "Gwiazda Syberii" - sztuka patriotyczna hrabiego Starzeńskiego, "Łobzowianin" Władysława L. Anczyca, "Hanusia Krożeńska" Z. Parviego, "Pan pułkownik", Śnieżka", "Święty Mikołaj", "Wesele cieszyńskie" oraz "Werbel narodowy" J.K. Gregorowicza. Na imprezy organizowane przez koło kobiet w Dziedzicach zapraszano zespoły teatralne i orkiestry z innych stowarzyszeń, z Czechowic, Bielska, Cieszyna i Skoczowa.

W skład zespołu teatralnego wchodzili m.in. Teofil Machalica - reżyser, Józef Jan Grygierczyk - reżyser, Wadysław Bazgier, Augustyn Tymon, Józef Gola, Józef Manowski, Edward Grun, Stefan Nowak i Teofil Mańdok.

Od 1918 roku w Dziedzicach i Czechowicach, z inicjatywy księdza Jana Nepomucena Barabasza oraz księdza Wilhelma Kasperlika rozpoczęły swą działalność koła Kongregacji Mariańskiej. W ich działalności brało udział ponad 160 panien. Przy klasztorze Jezuitów w Czechowicach działała Sodalicja Mariańska Pań i Panien. 16 lutego 1937 roku, w Dziedzicach, przy kościele pw. NMP Wspomożenia Wiernych, powstała parafialna Akcja Katolicka. Prezesem organizacji został Jan Gaj.

Oprócz budynku Domu Katolickiego w Dziedzicach, istniał budynek Stowarzyszenia Katolickiego w Czechowicach, przy kościele pw. św. Katarzyny, wybudowany z inicjatywy księdza Jana Nepomucena Barabasza. Po II wojnie światowej w budynku dziedzickiego Stowarzyszenia Kobiet Katolickich działało kino "Hutnik" oraz siedzibę miał czechowicki Hufiec Harcerzy. Obiekt obecnie użytkuje Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic.

Bibliografia:

• Czechowice-Dziedzice. Przewodnik po mieście i sołectawach, Czechowice-Dziedzice, 2009, s.110
• Pająk B., Barzyk Z., Dudzik A., Monografia Czechowic-Dziedzic (1918-1939), Czechowice-Dziedzice 2012 r.
• Woźniak E., Amatorski ruch teatralny w Czechowicach-Dziedzicach w pierwszej połowie XX wieku, Czechowice-Dziedzice, 1999 r.
• Woźniak E., W kręgu znanych dziedzickich rodów Machaliców, Stryczków, Janików i Kielochów, Czechowice-Dziedzice, 1993 r.

Materiał ukazał się w wakacyjnym wydaniu "Tramwaju Cieszyńskiego".